ชุดนักเรียน นักศึกษาไทย ทำไมยังบังคับ ทั่วโลกบังคับหรือไม่ ประเทศใดบ้าง ยังแต่งเครื่องแบบนักเรียน นักศึกษา

          วิวาทะเกี่ยวกับ การใส่ชุดนักศึกษา ของแต่ละมหาวิทยาลัย มีให้เห็นทุกยุคทุกสมัย  รวมถึงบางครั้งมีการตั้งคำถามในหมู่นักเรียนไทยด้วยว่า ทำไมต้องบังคับใส่ชุดนักเรียน กลุ่มไม่เห็นด้วย กับการบังคับเครื่องแบบนักเรียนนักศึกษา มักจะอ้างเรื่อง สิทธิเสรีภาพในการแต่งกาย หรือปัจจัยอื่นๆ ก็สุดจะกล่าว Mr.ANANTASOOK เชื่อว่า ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงได้ตามยุคสมัยและสภาวการณ์ทางสังคม แต่ขอตั้งข้อสังเกตเอาไว้ง่ายๆ ว่า “อย่าพูดเอามันส์ อย่างเดียวน่ะ เธอจะไม่ให้แต่งชุดนักเรียนนักศึกษาโดยอ้างเรื่องนั้นเรื่องนี้ ไปถามบริษัทผลิตเครื่องแบบนักเรียนนักศึกษาหรือยัง รู้ไหมเขาจ่ายภาษีให้รัฐเท่าไหร่ และถ้าไม่มีการใส่ชุดนักเรียนนักศึกษาแล้ว อุตสาหกรรมที่ทำกำไรมาอย่างต่อเนื่อง และเสียภาษีให้รัฐมาทุกปีนั้น เธอจะรับผิดชอบต่อการสูญเสียรายได้ของเขาอย่างไร…และถ้าเธอเป็นเจ้าของบริษัทผลิตเครื่องแบบเหล่านั้น เธอจะยอมหรือไม่ และทราบหรือไม่ว่าทำไม ถึงมีการรณรงค์ให้มีการตัดชุดพื้นเมืองใส่ประจำวันใดวันหนึ่ง นอกจากเพื่อเหตุผลทางวัฒนธรรมของแต่ละกลุ่มชนทางวัฒนธรรมแล้ว เขาก็ต้องการกระตุ้นเศรษฐกิจให้มีการใช้ผ้าลายพื้นเมืองชนิดนั้นๆ นั่นเอง” คือที่พูดนี้ตั้งใจจะบอกว่า บางทีเราอาจจะมองบางเรื่องในมิติเดียว (อ้างเรื่องสิทธิเสรีภาพ) แต่ในความเป็นจริงมันมีความสัมพันธ์ประเด็นอื่นๆ ที่ต้องคำนึงถึงด้วย (อุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง) รวมไปถึงที่มาของการใช้เครื่องแบบนั้นๆ ดังเช่น Mr. ANANTASOOK เคยเห็นข้อความที่มีการแชร์กันใน facebook (แต่ไม่มีการระบุผู้จัดทำและอ้างอิงที่มา) ว่า “สาเหตุที่นักเรียนไทยต้องใส่ชุดนักเรียน นอกจากความเป็นระเบียบแล้ว รัชกาลที่ 5 ยังพระราชทานบรมราโชวาทไว้ว่า จะไม่ได้มีการแบ่งแยกฐานะ ระหว่างคนรวย คนจน” แล้วชุดนักเรียนไทยอยู่ตรงไหน ? การบังคับใช้เครื่องแต่งกายในต่างประเทศเป็นอย่างไร ไปค้นเจอข้อมูลจากเว็บไซต์ ประเทศไทยอยู่ตรงไหน จึงขอนำมาเผยแพร่ต่อโดยไม่ได้ตัดทอนแก้ไข ดังนี้

จากภาพ หากเราแบ่งประเภทการบังคับใช้เครื่องแบบออกเป็น[1]:

สีเขียว = เครื่องแบบนักเรียนไม่เป็นที่นิยมหรือบังคับใช้ในโรงเรียนรัฐ
สีเหลือง = มีการบังคับใช้เครื่องแบบในโรงเรียนรัฐหรือโรงเรียนทั่วไปในระดับการศึกษาพื้นฐาน (เช่น ประถม – มัธยมศึกษา)
สีแดง = มีการบังคับใช้เครื่องแบบจนถึงระดับมหาวิทยาลัย

เราพบว่า ประเทศไทยเป็นเพียงหนึ่งในสี่ประเทศในโลกที่มีการบังคับใช้เครื่องแบบนักศึกษา (ไทย ลาว กัมพูชา เวียดนาม) นอกจากนี้หลายประเทศที่มีการบังคับใช้เครื่องแบบนักเรียนเป็นเพราะผลพลอยได้ของการเคยเป็นประเทศอาณานิคม (เช่น อินเดีย ฮ่องกง ประเทศแถบอาฟริกา ประเทศแถบแคริบเบียน)

ทั้งนี้ เหตุผลในการบังคับใช้เครื่องแบบนักเรียนอาจมีหลายประการ เช่น เป็นตัวบ่งชี้ว่าเป็นนักเรียนระดับชั้นใด มาจากโรงเรียนใด สร้างความเป็นเอกภาพในนักเรียนโรงเรียนเดียวกันโดยการลดหลั่นความเหลื่อมล้ำทางสังคมซึ่งอาจจะเกิดจากการเครื่องแต่งกาย ลดความฟุ่มเฟือยและสิ่งเร้าในทางแฟชั่นซึ่งอาจจะส่งผลกระทบต่อสมาธิในการเรียน สั่งสมวินัยซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นต่อการเติบโตเป็นผู้ใหญ่ในสังคมในอนาคต และนอกจากนี้การบังคับใช้เครื่องแบบอาจจะเป็นส่วนหนึ่งของการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมที่ทำสืบเนื่องกันมา

ในบางประเทศนั้น เครื่องแบบอาจเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งในการศึกษาเบื้องต้น เช่น ในประเทศญี่ปุ่นซึ่งสังคมผู้ใหญ่นั้นเต็มไปด้วยความเคร่งเครียดทั้งทางวินัยและกฏระเบียบของสังคม การสั่งสมเยาวชนให้พร้อมต่อการเป็นส่วนหนึ่งของวินัยในสังคมนั้นอาจจะเป็นเรื่องที่จำเป็น ในบางประเทศที่มีความเหลื่อมล้ำทางสังคมมาก เช่น อินเดีย เครื่องแบบอาจจะเป็นสิ่งที่จำเป็นต่อการลดความแตกต่างระหว่างชนชั้นในโรงเรียน ในขณะที่บางประเทศการบ่งบอกถึงสถานภาพการเป็นนักเรียนอาจจะเป็นสิ่งจำเป็นต่อความปลอดภัยในตัวนักเรียนเอง

ในทางกลับกัน กลับมีอีกหลายประเทศที่ไม่มีการบังคับใช้เครื่องแบบนักเรียน ประเทศฝรั่งเศสไม่มีการใช้เครื่องแบบในโรงเรียนเนื่องจากความเชื่อในอิสรเสรีภาพของปวงชนเหนือสิ่งอื่นใด ประเทศอิตาลีและเยอรมนียังคงมองเรื่องของเครื่องแบบเป็นเรื่องที่สะท้อนถึงประวัติศาสตร์ทางการทหารที่โหดร้ายของประเทศ และนอกจากนี้ยังมีอีกหลายประเทศที่เคยมีการบังคับใช้เครื่องแบบ แต่ยกเลิกการใช้เครื่องแบบไปในภายหลัง

อาจกล่าวได้ว่า ปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่งของการเลือกใช้เครื่องแบบนักเรียนหรือไม่เป็นเรื่องของการเรียงลำดับความสำคัญระหว่างความเป็นปัจเจกบุคคลกับความเป็นเอกภาพในโรงเรียน อย่างไรก็ตาม เป็นที่เห็นได้ชัดว่าประเทศส่วนมากในโลกไม่มีการบังคับใช้เครื่องแบบในระดับอุดมศึกษา แม้กระทั่งในประเทศญี่ปุ่นเองที่การใช้เครื่องแบบแทบจะเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งในทุกระดับของสังคม อาจเป็นเพราะสังคมเหล่านี้ให้ความสำคัญต่อความเป็นเอกเทศและอิสระเสรีภาพมากกว่าวินัยและความเป็นเอกภาพในระดับอุดมศึกษาก็เป็นได้

อ้างอิง: [1] Wikipedia: School Uniform
ที่มา: ชุดนักเรียนไทยอยู่ตรงไหน