ในสังคมที่สับสน วุ่นวาย และซับซ้อน เช่นปัจจุบันนี้ แม้จะอยู่บ้านเดียวกัน ครอบครัวเดียวกัน ทำงานด้วยกัน หรืออยู่ใกล้กัน ก็อาจจะเป็นประเภท ใกล้ตัว ไกลใจ หรือบางคนก็ ไกลทั้งตัว ไกลทั้งใจ ดังนั้น จึงควรเติมรัก เติมรสชีวิต ด้วยการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน กลุ่มประชาสัมพันธ์ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม ได้เสนอแนะสิ่งควรทำ (YES) และสิ่งที่ไม่ควรทำ(NO) จากพยัญชนะ ก ไก่ ถึง ฮ นกฮูก (บางตัว) ซึ่งขอนำมาเผยแพร่ต่อ ดังนี้
ก (YES) ได้แก่ กอด พ่อแม่ ลูก สามี หรือภริยา วันละครั้ง เพื่อแสดงความรัก ความห่วงใย และก่อนนอน อย่าลืม กราบพระ/สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่นับถือ เพื่อขอบคุณ และขอพรสำหรับวันต่อไป
ก (NO) คือ ก้าวร้าว ไม่ว่ากับใคร เพราะจะทำให้เป็นคนน่าเบื่อ ไม่น่าอยู่ใกล้ ไม่มีใครอยากให้ไปไหนด้วย กลัวไปทะเลาะวิวาทกับเขา
ข (YES) ได้แก่ ขอบคุณ จงกล่าวทุกครั้งที่มีคนทำอะไรให้ ขำขัน คือ ให้เป็นคนมีอารมณ์ดี อารมณ์ขัน
ข (NO) คือ ขุดคุ้ย เอาเรื่องเก่ามาว่าไม่จบสิ้น หรือหาเรื่องมาประจานเขา
ค (YES) ได้แก่ ครุ่นคิด และ ใคร่ครวญ คือ คิดก่อนทำอะไรทุกครั้ง เพื่อมิให้ตัวเองและคนอื่นเสียใจภายหลัง
ค (NO) คือ คลั่งแค้น อย่าเป็นคนโกรธไม่รู้หาย อาฆาตไม่รู้จบ ทำให้คนอยู่ใกล้ไม่มีความสุข
ง (YES) ได้แก่ งดงาม ด้วยการทำตัวเราให้งดงามทั้งกาย วาจาและใจ ง้องอน เมื่อเราทำผิด หรือเพื่อทำให้คนที่เรารักรู้สึกดีขึ้น และรู้จักเงียบเสียบ้าง เพื่อให้เกิดความสงบสุข
ง (NO) คือ งก อยากได้เกินควร และไม่รู้จักแบ่งปัน
จ (YES) ได้แก่ รู้จัดจดจำวันเกิด วันสำคัญของคนในครอบครัว เพื่อนฝูง คนรัก และทำอะไรเป็นพิเศษให้บ้าง ข้อสำคัญต้องจริงใจ ไม่เสแสร้งหลอกลวง อันจะทำให้ต้องหวาดระแวงกันตลอดเวลา
จ (NO) คือ จู้จี้จุกจิก ใครทำอะไรให้ก็ไม่พอใจสักที และไม่เจ้าชู้ ให้เกิดปัญหาในครอบครัว หรือที่ทำงาน
ฉ (YES)ได้แก่ ทำตัวให้ฉลาดเฉลียว รู้ว่าอะไรควรไม่ควร รู้กาลเทศะ รู้จักพูด รู้จักทำสิ่งต่าง ๆ
ฉ (NO) คือ เฉยเมย ไม่รู้ร้อนรู้หนาว กับความรู้สึกของคนอื่น หรือ ฉุนเฉียวให้คนหวาดผวา
ช (YES) ได้แก่ ชมเชย ชื่นชม คือรู้จักกล่าวคำชม หรือแสดงความชื่นชมในความสำเร็จหรือเรื่องดี ๆ ของผู้อื่นบ้าง
ช (NO) คือ ช่วงชิง คือ อย่าไปแย่งของรัก ของหวงของผู้อื่น หรือฉวยประโยชน์มาเป็นของเราโดยไม่ลงทุนลงแรง
ซ (YES) ได้แก่ ซื่อสัตย์ ทั้งต่อตนเองและผู้อื่น
ซ (NO) คือ ซุบซิบนินทา หาเรื่องผู้อื่น หรือ เซ้าซี้จนน่ารำคาญ และอย่าทำท่า เซ็ง จนคนอื่นไม่สนุกไปด้วย
ฒ (YES) ได้แก่ การเป็นผู้เฒ่าผู้แก่ ที่ทรงความรู้ และทำตัวให้น่าเชื่อถือ และคุยกับคนรุ่นใหม่รู้เรื่อง
ฒ (NO) คือ อย่าทำตัวเป็นเฒ่าทารก ไม่รู้จักโต เฒ่าสารพัดพิษ ที่เจ้าเล่ห์ และเฒ่าหัวงูที่เป็นอันตรายแก่เด็กสาว
ด (YES) ได้แก่ ดี คือ ทำดี ทำสิ่งที่ถูกต้องและมีเหตุผล
ด (NO) คือ ดุด่า อย่าดุด่าหรือใช้อารมณ์จนเกินเหตุผล
ต (YES) ได้แก่ ตักเตือน เมื่อเห็นใครทำผิด หรือทำไม่ถูกต้องด้วยความหวังดี
ต (NO) คือ ตลบตะแลง ใช้เล่ห์กล หรือโกหกหลอกลวงให้ผู้อื่นหลงเชื่อ
ถ (YES) ได้แก่ ไถ่ถาม ห่วงใยทุกข์สุขของเพื่อนฝูง คนรู้จัก และคนที่เรารัก
ถ (NO) คือ ถากถาง อันเป็นการพูดเหน็บ หรือค่อนว่าให้คนอื่นเขาเจ็บใจ
ท (YES) ได้แก่ ทะนุถนอม คือ การดูแลเอาใจใส่ซึ่งกันและกัน
ท (NO) คือ ทิฐิมานะ คือ การโอ้อวดถือดี ถือตัว ไม่ยอมแพ้ จะเอาชนะให้ได้
ธ (YES) ได้แก่ ธรรมะ คือ มีหลักธรรมเป็นเครื่องยึดเหนี่ยว เป็นแนวทางการดำเนินชีวิต
ธ (NO) คือ ธุระไม่ใช่ ด้วยการละเลย บอกปัด ไม่สนใจจะช่วยเหลือใครทั้งสิ้น
น (YES) ได้แก่ นอบน้อม เคารพคนที่ควรเคารพ มีน้ำใจให้กับทุก ๆ คน ช่วยเท่าที่ช่วยได้
น (NO) คือ นอกลู่นอกทาง หรือ นอกคอก ด้วยการไม่ประพฤติตนตามที่ควรเป็น
บ (YES) ได้แก่ บุญ คือ การประกอบคุณงามความดีทุกรูปแบบ
บ (NO) คือ บดสีบัดเถลิง อันจะทำให้ตัวเราและผู้เกี่ยวข้องอับอายขายหน้า เป็นที่รังเกียจ
ป (YES) ได้แก่ ปลอบโยน เห็นใครมีทุกข์ ก็ปลอบใจ/ให้คำปรึกษา และเห็นอกเห็นใจเขา
ป (NO) ได้แก่ คือ โป้ปดมดเท็จ เป็นการกล่าวโกหก ครั้นต่อไปพูดอะไรคนเขาก็ไม่เชื่อ
ผ (YES) ได้แก่ ผัวเดียวเมียเดียว อันจะช่วยลดปัญหาครอบครัว และสังคม ทำให้เด็ก ๆ อบอุ่น
ผ (NO) คือ ผรุสวาท (ผะรุสะวาด) กล่าวคำหยาบเป็นที่ระคายเคืองหูต่อผู้ที่ได้ยิน
ฝ (YES) ได้แก่ ฝึกฝน คือ ทำอะไรด้วยความเพียร พยายามฝึก เช่น ฝึกฝนทำอาหารให้คนที่เรารักกิน
ฝ (NO) คือ ใฝ่ต่ำ ชอบทำอะไรในทางลบ ก่อความเสียหายแก่ตัวเองและครอบครัว
พ (YES) ได้แก่ พรหมวิหาร 4 คือ มีเมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขาต่อคนรอบข้าง
พ (NO) คือ พนัน เพราะจะทำให้เสียเงิน เสียวลา และนำไปสู่ความเดือดร้อนเรื่องอื่น ๆ
ฟ (YES) ได้แก่ ฟังหูไว้หู ไม่เชื่อใครง่าย ๆ หรือไม่ฟังคำยุยง ที่จะทำให้เกิดความแตกแยก
ฟ (NO) คือ ฟุ่มเฟือย ฟุ้งเฟ้อ เพราะจะทำให้เสียทรัพย์โดยใช่เหตุ และไม่จำเป็น
ภ (YES) ได้แก่ ภาคภูมิใจ คือ ทำตัวให้สง่า ผึ่งผาย ไม่ซอมซ่อ ทำให้คนที่รักภูมิใจในตัวเรา
ภ (NO) คือ ภาระ กล่าวคือ ทำตัวไม่รู้จักโต ไม่รู้จักคิด เป็นที่หนักใจแก่คนอื่นตลอดเวลา
ม (YES) ได้แก่ มัธยัสถ์ คือ รู้จักใช้จ่ายอย่างประหยัดและเท่าที่จำเป็น ทำให้ไม่เดือดร้อน
ม (L) คือ โมหะ ทำตัวมืดมน ด้วยความหลงผิดต่าง ๆ
ย (YES) ได้แก่ ยกย่อง ให้เกียรติทุกคน ไม่ดูหมิ่นดูแคลน ไม่ว่ากับพ่อแม่ พี่น้องเพื่อนฝูง
ย (NO) คือ เย้ยหยัน /เยาะเย้ย ทำให้เขาเจ็บใจ เสียใจและผูกใจเจ็บ หรือยุยงให้แตกแยก
ร (YES) ได้แก่ รักตัวเอง และรักผู้อื่นให้เป็น และมีระเบียบในการปฏิบัติตนและการทำงาน
ร (NO) คือ รังควาน ด้วยการรบกวน ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน หรือ แรด อันหมายถึง ดัดจริต จนคนเขาระอา
ล (YES) ได้แก่ ละมุนละม่อม หรือละมุนละไม คือ ทำอะไรด้วยความอ่อนโยน นิ่มนวลต่อกัน
ล (NO) คือ ลวนลาม ล่วงเกิน แทะโลมผู้อื่นด้วยวาจาหรือการกระทำจนเป็นที่ดูถูก
ว (YES) ได้แก่ วันทา คือ การไหว้ และแสดงอาการเคารพต่อบุคคล สถานที่ที่ควรเคารพ
ว (NO) คือ วู่วาม ไม่รู้จักเก็บอารมณ์ และทำให้เกิดเรื่องเกิดราวได้ง่าย
ศ (YES) ได้แก่ ศักดิ์ศรี คือ ทำตนให้มีเกียรติ และมีศีล ทำให้เราน่าคบ และน่าเคารพนับถือ
ศ (NO) คือ ศัตรู อย่าก่อศัตรู หรือเป็นศัตรูกับผู้อื่น จะทำให้ชีวิตเราไม่สงบสุข และกลุ้มใจ
ส (YES) ได้แก่ สติ คือทำอะไรให้มีสติอยู่ตลอดเวลา และเสียสละ ช่วยเหลือผู้ด้อยโอกาสบ้าง
ส (NO) คือ ส่อเสียด และเสแสร้ง เพราะจะทำให้คนโกรธ และไม่อยากคบ เพราะไม่จริงใจ
ห (YES) ได้แก่ หอมแก้มคนที่เรารักบ้างเป็นครั้งคราว อันจะทำให้ชีวิตรักสุข สดชื่น
ห (NO) คือ หงุดหงิด อารมณ์เสียอยู่เสมอ ทำให้คนอยู่ใกล้หมดความสุข
อ (YES) ได้แก่ อโหสิ และให้ อภัย แก่คนรอบข้าง และรู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา
อ (NO) คือ เอาใจยากหรือ เอาใจออกห่าง ล้วนทำให้เกิดปัญหาทั้งสิ้น
ฮ (YES)ได้แก่ แฮปปี้ (Happy) คือ ทำตัวให้สบาย มีความสุขตลอดเวลา อย่าเป็นคนเจ้าทุกข์
ฮ (NO) คือ โฮกฮาก ทำเสียงกระแทกเวลาพูด ทำให้เสียบุคลิกภาพ
ทังหมดเหล่านี้คือ แนวทางปฏิบัติที่จะช่วยเติมเต็มความรู้สึกที่ดีงามให้แก่กันและกัน ปฏิบัติแล้วจะบังเกิดผลดีชีวิตสดชื่นขึ้นและมีความสุขแน่นอน
ขอขอบคุณ :: สารสาธารณสุขสุรินทร์ ปีที่ 9 ฉบับที่ 5 และข้อมูลจากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม
